Şeyh Said, Kürt geçmişi ve anısının 19. yüzyılda doğu Anadolu’da bir kitle hareketine şekillenmesiyle önemli hale gelen önemli bir liderdir. 20. yüzyılın başlarında İttihat ve Terakki Partisi tarafından iyice körüklenerek, Kürtlerin hakları için verilen mücadele konusunda oldukça anlamlı bir kelime sayılıyor. Peki, kimdir Şeyh Said? Şimdiden bu makalede bu önemli güneydoğu Anadolu liderinin yaşamı, hareketi ve etkisini inceleyeceğiz.
Başlıklar
1) Şeyh Said: Tarihteki Bir ‘Tecessüs’
Tarihteki Şeyh Said
Şeyh Said, 19. Rus-Türk Savaşı döneminde İstanbul’dan doğmuştur. Babasının İstanbul’da yaşayışı ve çevresindeki kişiler ona tarih, edebiyat ve tasavvuf hakkında bilgi vermişlerdi. Bu bilgileri kullanarak kısa sürede pek çok şeyi öğrenmiş ve anlamıştı.
Şeyh Said, tecessüsü ile tarihteki en kıymetli İslam liderlerinden biri olarak adlandırılır. İrade ve özgürlük arzusuyla gerçekleştirilen başkaldırılarının ardında liderlik etmişti. Amaçlarından biri; 25 Mayıs 1919 Türk İhtilali’nin sürecinde Ermeni bir grup tarafından oluşturulan sözde asayiş kuvvetlerinin faaliyetlerinin sona erdirilmesini sağlamaktı.
Şeyh Said’in hareketi; özgürlük arzusu, Muhammed’in yolundan gitme arzusu ve dini uygulamaları gerçekleştirme arzusu olarak tanımlanır. Özellikle, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde kurulan hükümetlerin sahiplenmesi ve kendi politikalarının uygulanmasına çabalamıştır. Ayrıca, İslamiyetin çoğulculuk ve tolerans üzerine kurulu yapısının korunmasını istemiştir.
Bu sebeple, Şeyh Said tarihinin önemli isimlerinden birisi olarak adını anmakta haklıyız. Feylemin başı olmuş; çok sayıda insanın hayatlarının kurtarılmasını sağlamış; kendi ırkına ve inancına dayanarak direnme konusunda İslam aleminin öncüsü olmuştur.
- İstanbul’da doğmuştur
- Tarihteki en kıymetli isimlerden biri
- İradenin ve özgürlüğün arzusu
- Muhammed’in yolundan gitme arzusu
- Feylemin başı olmuştur
- Çok sayıda insanın hayatlarının kurtarılmasını sağlamış
- İslam aleminin öncüsü
2) Şeyh Said’in Kökenleri
İslam tarihinde, ikonik olan ve tüm Türklerin başkalaşımını kapsayan, ihtilalci Şeyh Said-i Kirmani’nin kökenleri hakkında birçok farklı teori var. İlk olarak, Şeyh Said-i Kirmani ünlü İran Şiilerinden bir aileden gelmektedir. Buna ek olarak, İran’da ya da Van’taki muhafızlara atfedilen kökenleri de vardır.
Diğer kökenleri, Şeyh Said-i Kirmani’nin Almanya’ya ikamet eden Almanya Hortolomuşlar teşkilatı tarafından desteklenen Yahudi itikadına dayanmaktadır. Bu teşebbüs, İranlı mülteciler tarafından İran’daki asıl geleneklerle bir araya getirildi. Sonuç olarak, bu melezlik, Şeyh Said-i Kirmani tarafından temsil edilen hareketin etnik kökenlerini belirledi. Dahası, Türklerin kendi tarikatlarının kabala ve misyonerlik karşısındaki direncine katkıda bulundu.
- Şeyh Said-i Kirmani ünlü İran Şiilerinden bir aileden gelmektedir.
- Diğer kökenleri, Almanya’ya ikamet eden Almanyahortolomuşlar teşkilatı tarafından desteklenen Yahudi itikadına dayanmaktadır.
3) Şeyh Said’in Etkisi
Şeyh Said’in Etkisi
Şeyh Said ın dine ve topluma olan etkisi, anlaşılması zor kadar güçlüdür. Meşhur Diyarbekir kapısındaki Türbe gibi miraslar, Şeyh Said’in hayatının önemini açıkça göstermektedir.
Şeyh Said’in peygamber aşıkları arasında önemli bir konuma sahip olduğu söylenebilir. Şeyh Said, fikirleriyle insanlara büyük bir heyecan vermiştir. Örneğin;
- Dinlerarası diyalog geliştirmesi,
- Zorluklarla karşılaşmaya hazır olma kavramının yaygınlaşması,
- Tarihsel geleneklerin korunması gibi.
Şeyh Said’in kaleme aldığı eserlerin okunması çevresindeki insanları etkilemiş, kendisine hayranlık duyulmuştur. O, insanların hayatındaki özgürlük ve eşitlik fikri üzerinden, sahip oldukları toplumları teşvik etmiştir.
4) Şehit Olmasından Sonra Çok Kuvvetli Bir İsyan: Şeyh Said İsyanı
Artvin sınırlarında kurulan İsyan:
Şeyh Said, Trabzon’un komşu illerinde oturan Artvinlilerin önderiydi. 1925 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün İzmir’deki çıkarttığı İzmir Teali Kanunu ile Hanedanlık düzenine son verilmesi ile birlikte, suni bir anayasa oluşturulmaya çalışıldı. İsyan bir gün Artvin’de başlasam da, sonunda tüm Türkiye’yi sarmaladı ve idi. Şeyh Said, 11 Mayıs 1925’de çeşitli halk ayaklanmalarını örgütleyen, güçlerini arttıran ve böylece Muş ve Bitlis’in de dahil olduğu harekete isyan başlattı.
Halkın Sessizliğinin Yükselişi:
Kanun çıkarmayı savunanlar ile kanunu proteste edenler arasında, İsyanın büyümesi arttı ve 6 Haziran 1925’de hükümete karşı başlatılan anarşik gösteriler büyüdü ve tamamen kanlı bir çatışmaya döndü. İsyancıların gösterileri halen devam ediyor ve halkın sessizliğinin karşıına cinsiyet, yaş, din, mezhep ve etnik köken gibi farklılıkları aşan bir gücün yükselişini hissediyordu. Ancak, bağımsızlık isteyen İsyancılar çürük bir ümide sahip olsalar da, Atatürk İsyanı kesin olarak bastırmış ve Şeyh Said isyancıları enkaz altında kanlı bir akıbeti paylaşmıştır.
Konu Özeti
Seyh Said, tarihi boyunca etkili olan ve bugün de Kurt siyasetinde önemli konularda söz sahibi olan bir adamdır. Onun felsefesi önemli olsa da, gerçek anlamda devrimci bir siyasetçi olarak, köklü liderliğinin belgeselini modern siyaset çemberinde özellikle Cezayir ve Türkiye açısından çok önemlidir. Seyh Said’in özgürlük arayışı ve itidaller arasında bir çok arayışı, günümüz insanı için hala bir örnek olarak durmaktadır.
Oyun ve Teknoloji Hakkında Herşey.
